Çay camellia sinensis adlı bitkinin yarpaqlarından hazırlanır. Bütün dünyada qara çay, yaşıl çay və ya oolong çayı kimi istehlak olunur. Çay bitkisi qırxa yaxın ölkədə becərilir. Bununla belə, çay istehsalının əhəmiyyətli hissəsi Çin, Yaponiya, Şri Lanka, Hindistan və Afrika ölkələrində həyata keçirilir. Yaşıl çay çay bitkisi buxarlandıqda alınır. Yaşıl çay əsrlər boyu istifadə edilmişdir. Bütün çaylar arasında insan sağlamlığına ən çox müsbət təsir yaşıl çayda müşahidə olunub. Son illərdə elm adamlarının çox diqqətini cəlb etmişdir. Yaşıl çayın faydaları saysız-hesabsızdır. Yaşıl çay Çin və Yaponiyada uzun müddətdir dərman məqsədləri üçün istifadə olunur.
Yaşıl çayın faydaları nələrdir?
Çay bütün dünyada geniş şəkildə istehlak edilən bir içkidir. Yaşıl çayın bir çox müxtəlif növ xərçəng, ürək xəstəlikləri və qaraciyər xəstəliklərinə faydalı təsir göstərdiyi bildirilir. Yaşıl çayın sağlamlıq faydaları tərkibindəki katexinlə bağlıdır. Katexinlər antioksidant birləşmələrdir. Yaşıl çayın quru çəkisinin 30%-ni katexinlər təşkil edir. Yaşıl çay nə üçün yaxşıdır?
Gəlin nəzər salaq:
- Antioksidant təsiri: Orqanizmdə baş verən oksidləşdirici proseslər nəticəsində sərbəst oksigen radikalları ayrılır. Bu maddələr toxumaların zədələnməsinə və hüceyrələrin qocalmasına səbəb olur. Yaşıl çayın tərkibindəki katexinlər sərbəst oksigen radikallarının təsirini azaldaraq antioksidant təsir göstərir.
- Antikarsinogen təsir: Araşdırmalar yaşıl çayın istehlakının müxtəlif xərçəng növlərinə qarşı qoruyucu təsir göstərdiyini göstərmişdir. Yaşıl çayın tərkibindəki polifenollar vasitəsilə DNT zədələnməsinin qarşısını aldığı düşünülür. Müşahidələr göstərir ki, daha tez-tez yaşıl çay içən qadınlarda döş xərçəngi 20-30% daha az görülür. Yaşıl çayın xərçəng riskini azaldıb azaltmadığını müəyyən etmək üçün araşdırmalar davam edir.
- Ürək sağlamlığına faydaları: Ürək-damar xəstəlikləri; Ürəyin işemik xəstəlikləri, revmatik ürək xəstəlikləri, ürək ritm pozğunluqları, yüksək qan təzyiqi ilə müşayiət olunan ürək xəstəlikləri, periferik damar xəstəlikləri kimi bir çox növləri olan xəstəliklər qrupudur. Ürək xəstəlikləri bütün dünyada ölümün əsas səbəbidir. Ümumiyyətlə, çay içməyin ürək xəstəlikləri riskini azaltdığı düşünülür. Yaşıl çayın ürək xəstəliklərindən qoruyucu təsiri onun tərkibindəki antioksidant olan flavonoidlərlə bağlıdır. Araşdırmalar yaşıl çayın LDL xolesterini aşağı saldığını, qan laxtalanma riskini və xolesterolun orqanizmdən sorulmasını azaldır. Müşahidələr göstərdi ki, müntəzəm olaraq yaşıl çaydan istifadə edənlərdə insult daha az olur. Bundan əlavə, çayın tərkibindəki tanin maddəsinin qan təzyiqini aşağı salan təsirə malik olduğu müşahidə edilib.
- Arıqlamağa təsiri: Piylənmə və bununla bağlı sağlamlıq problemləri çağımızın ən əhəmiyyətli problemlərindən biridir. Yaşıl çayın tərkibindəki kofein və katexinlərin maddələr mübadiləsini sürətləndirərək və yağ yandırmasını artıraraq sinerji təsir göstərdiyi düşünülür. Qaraciyər yağ turşusunun oksigenlə mübadiləsinin aşağı səviyyədə olması iştahı artırır. Yaşıl çayın tərkibindəki katexinlərin yağ turşularının oksidləşməsini artıraraq iştahı azaldan təsir göstərə biləcəyi düşünülür. Bu mövzuda araşdırmalar davam edir.
- Şəkərli diabetə təsiri (şəkərli diabet): Bu gün şəkər xəstəliyinə tutulma halları sürətlə artır. Yemək vərdişlərinin dəyişməsi və bədən kütlə indeksinin artması bunda böyük rol oynayır. Yaşıl çay istehlakı ilə diabet riski arasında tərs əlaqə olduğu düşünülür. Bəzi tədqiqatlar yaşıl çayın qan şəkərini aşağı salan təsirə malik olduğunu göstərsə də, bəzi tədqiqatlar yaşıl çayın kateşinlərinin plazma insulin və trigliserid səviyyələrini azaltdığını, lakin plazma qlükoza səviyyəsinə təsir etmədiyini göstərmişdir. Yaşıl çayın pəhriz şəkərinin udulmasını azaltdığı düşünülür.
- Orqanizmə antiinflamatuar təsir: Yaşıl çay iltihab əleyhinə (iltihab əleyhinə) xüsusiyyətlərə malikdir. Tərkibində yaşıl çay olan kremlərin dəriyə çəkilməsinin sağaldıcı təsiri olduğu müşahidə edilib.
- Antibakterial və antiviral təsir: Araşdırmalar göstərib ki, yaşıl çay ishala səbəb olan E.Coli bakteriyalarının böyüməsini azaldır. Yaşıl çay içənlərdə mədə mikrobu kimi tanınan helicobacter pylori-yə daha az rast gəlindiyi müşahidə edilib. Bundan əlavə, yaşıl çayın vəba, tif, candida və mikoplazma mikroblarına qarşı təsirli olduğu düşünülür. Yaşıl çayın prebiyotik təsiri olduğu düşünülür, ona görə də rahat defekasiyanı təmin edir. MRSA antibiotiklərə davamlı bakteriya növüdür. Araşdırmalar göstərir ki, yaşıl çay MRSA ilə mübarizədə təsirli ola bilər.
- Ağız sağlamlığına təsiri: Yaşıl çay ağızda lövhə bakteriyalarının çoxalmasının qarşısını alır, lövhə əmələ gəlməsini azaldır və ağız qoxusunun qarşısını alır. Yaşıl çayın tərkibində diş sağlamlığını qoruyan bir maddə olan flüor var.
- Ruhi xəstəliklərə təsiri: Parkinson və Alzheimer kimi neyrodegenerativ xəstəliklərin tezliyi gündən-günə artır. Yaşıl çayın tərkibindəki profenol komponentlərinin Parkinson və Alzheimer xəstələrinə faydalı ola biləcəyi düşünülür. Müntəzəm olaraq yaşıl çay istehlak edən yaşlıların depressiya əlamətlərinin daha az olduğu da müşahidə edilmişdir. Yaşıl çayın tərkibindəki tanin maddəsinin stresə qarşı təsir göstərdiyi iddiaları arasındadır.
- Yaşıl çayın sümük sağlamlığına təsiri: Yetərsiz D vitamini səviyyəsi, erkən menstruasiya, qeyri-kafi fiziki aktivlik, genetik xüsusiyyətlər və qeyri-sağlam qidalanma sümük sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Sümük sağlamlığına təsir edən risk faktorlarını bilmək qoruyucu və profilaktik tədbirlərin görülməsini asanlaşdırır. Qidalanma sümük sağlamlığı üçün idarə oluna bilən amildir. Son zamanlar sümük sağlamlığını qoruyan pəhrizdə yaşıl çay vurğulanır. Yaşıl çayın oksidləşdirici stressi və iltihabı azaltmaqla sümük sağlamlığına müsbət təsir etdiyi düşünülür. Menopoz zamanı qadınlarda sümük sıxlığı azalır. Bu dövrdə müntəzəm yaşıl çay istifadə edən qadınlarda sümük əmələ gəlməsi prosesinin müsbət təsirləndiyi düşünülür. Serum D vitamini səviyyəsinin yüksəlməsinin yaşıl çay içməyin faydaları arasında olduğu müəyyən edilmişdir.
- Zehni oyanıqlığın artırılmasının təsiri: Yaşıl çay tərkibindəki kofein sayəsində təbii stimullaşdırıcıdır. İnsanlar yorğunluq hiss etdikdə yaşıl çay yorğunluğu aradan qaldırır və canlılıq verir. Yaşıl çayın tərkibindəki kofein qəhvədən daha azdır. Yaşıl çay konsentrasiyanı artırmaqda da təsirlidir. Yaşıl çay L-theanine ehtiva edir. Bu maddə beyin neyronlarına siqnallar göndərərək orqanizmdə rahatlamağa kömək edir.
- Yaşlanmaya təsiri: Yaşıl çayın tərkibindəki antioksidanlar sayəsində bədəndəki oksidləşdirici stressi azaldır. Bu şəkildə hüceyrə qocalmasını gecikdirir. Yaşıl çaydan müntəzəm istifadə edənlərin daha uzun yaşaya biləcəyi düşünülür. Həmçinin apoptoz adlanan hüceyrə ölümünün qarşısını alır. Tərkibində yaşıl çay olan kremlərdən istifadə dərinin elastikliyini artırır.
Yaşıl çay zərərlidirmi?
Yaşıl çayın bir çox faydası olduğu bilinsə də, müəyyən bir dozadan artıq zərərli təsirləri ola bilər. Böyük miqdarda yaşıl çay istehlakı qaraciyər hüceyrələrinə zərər verə bilər. Bəzi heyvan təcrübələrində yüksək dozada yaşıl çayın mədəaltı vəzi və qaraciyər hüceyrələrində DNT zədələnməsinə səbəb olduğu müşahidə edilmişdir. Yaşıl çaydan uzun müddət və yüksək dozada istifadənin heyvanlarda zob xəstəliyinə səbəb ola biləcəyi də müşahidə edilmişdir. Yaşıl çayın ürək sağlamlığına müsbət təsiri olsa da, ürək xəstələri ehtiyatla istifadə etməlidir. Ürək ritm pozğunluğu olanlar yüksək dozada yaşıl çay istehlakından çəkinməlidirlər.
Yaşıl çayı necə istifadə etməli?
“Yaşıl çayı necə içmək olar?” sualı tez-tez verilir. Mənbələr gündə 3 stəkan yaşıl çay içə biləcəyinizi bildirir. Hamilə qadınlar gündə bir və ya iki stəkandan çox içməməlidir. Həddindən artıq yaşıl çay ürək döyüntüsünü artıra bilər. Həmçinin, hamilə qadında kofein körpəyə keçə bilər və körpəyə təsir edə bilər. Yaşıl çayı həb kimi qəbul edən bəzi insanlarda qaraciyərin zədələndiyi bildirilir. Bu cür məhsullar həkimə müraciət etmədən nəzarətsiz istifadə edilməməlidir. Diqqət edilməli olan digər məsələ yaşıl çayın keyfiyyəti və etibarlı məhsulların seçimidir.
Sağlam günlər arzulayırıq.
