Ağız qoxusu insanların gündəlik həyatına mənfi təsir göstərən qıcıqlandırıcı sağlamlıq problemlərindən biridir. İctimai həyatda çətinlik yarada bilən ağız qoxusu; Bunun zəif ağız gigiyenasından tutmuş bəzi əsas sistemli xəstəliklərə qədər müxtəlif səbəbləri var. Ağız qoxusunu aradan qaldırmaq və əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün onun yaranma səbəblərini bilmək lazımdır.
Ağız qoxusu, əsasən, ağız boşluğunda və mədə-bağırsaq traktında müxtəlif biokimyəvi maddələrin müəyyən kimyəvi reaksiyalara məruz qalması nəticəsində, mikroorqanizmlərin təsiri ilə ayrılan iyli qazların təsiri nəticəsində yaranır. Bu biokimyəvi maddələr qida qalıqları ola bilər və ya müxtəlif xəstəliklər nəticəsində ağız-mədə və ya bağırsaq toxumaları boyunca toplanan müxtəlif bioloji maddələr ola bilər.
Bu məlumatlar işığında qəbul edilən qidalara bağlı olaraq qısa müddətli ağız qoxusu meydana gələ bilsə də, davamlı ağız qoxusu varlığında buna səbəb ola biləcək sağlamlıq problemləri araşdırılmalıdır. Bu çərçivədə ağız qoxusuna səbəb olan maddələr, pis ağız sağlamlığı vərdişləri səbəbiylə gündəlik yeməklərin qalıqları səbəb ola bilər.
Ağız boşluğunun gigiyenası ilə bağlı lazımi tədbirlər görülmədiyi üçün pis qoxu daha da pisləşə bilər. Bütün bu səbəblərə görə ağız gigiyenası ağız qoxusunun əmələ gəlməsinin qarşısını almaqda birinci yeri tutur.
Ağız qoxusunun səbəbləri nələrdir?
Ağız qoxusu ağız sağlamlığına lazımi diqqət verilməməsi ilə yanaşı müxtəlif sistem problemlərindən də yarana bilər. Bu baxımdan ağız qoxusunun səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Ağızda qida qalıqları: Ağız gigiyenasına diqqət yetirilməyən hallarda yeməkdən sonra dişlər arasındakı boşluqları, ağızdakı anatomik nahiyələri və ya badamcıq yivlərini qida qalıqları doldura bilər. Onlar təmizlənmədikdə, ağızda olan mikroorqanizmlər bu qalıqlarda çoxalır və ağız qoxusuna səbəb olur. Eyni şəkildə, bu yerlərdə qalıqlar uzun müddət qalarsa, sərtləşərək daş əmələ gəlməsinə (diş daşı, badamcıq daşları və s.) səbəb ola bilər.
- Diş çürükləri: Müntəzəm diş fırçalama kimi ağız sağlamlığı vərdişlərinə əməl edilməzsə, diş çürükləri meydana gələ bilər. Bu zaman çürüklərdə mikroorqanizmlərin təsiri ilə ağız qoxusu yarana bilər.
- Dişlərdə lövhələr: Yenə ağız boşluğunun gigiyenasına riayət edilmədiyi üçün mikroorqanizmlər dişlərin səthində lövhə əmələ gəlməsinə səbəb olur. Lövhələrdə mikroskopik qida qalıqları ola bilər və ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Gingivit: Diş ətrafındakı yumşaq toxumaların və diş ətlərinin iltihabı, digər adıyla periodontit, mikroorqanizmlərin yoluxması nəticəsində ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Badamcıq və boğaz iltihabları: Müxtəlif mikroorqanizmlərin təsiri ilə badamcıq və ya boğaz toxumalarının iltihabı həm tənəffüs yollarını daraldaraq, həm də infeksiyanın təsirindən ağız qoxusuna səbəb olur.
- Uzun sürən aclıq: Vücudumuz aclıq zamanı düşən qan şəkərinə qarşı toxumaların qidalanmasını təmin etmək üçün yağ toxumalarının məhvini artıraraq qana keton cisimləri adlanan müvəqqəti qidaları verir. Keton cisimləri isə müxtəlif kimyəvi proseslərdən sonra aseton adlanan pis qoxulu kimyəvi maddələrə çevrilir və tənəffüs yolu ilə orqanizmdən xaric olur. Bu səbəbdən uzun sürən aclıq və ya oruc zamanı davamlı ağız qoxusu yarana bilər.
- Gastroesophageal reflü: Mədə tərkibinin və qida qalıqlarının mədədən özofagusa geri axını olaraq təyin olunan reflü xəstəliyində mədə içindəki pis qoxu və qida qalıqları ağıza çataraq ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Mədə-bağırsaq xəstəlikləri: Həzmsizlik və şişkinlik kimi şikayətlərə səbəb olan mədə-bağırsaq pozğunluqlarında geğirmə kimi yollarla mədə-bağırsaq məzmununun geri axını və ağızda pis qoxular ola bilər. Bundan əlavə, gecə saatlarında həzm sistemində toplanan qazlar səhərlər ağız qoxusuna səbəb olur.
- Mədədən gələn pis qoxu: Adətən həzm sisteminin lazım olduğu kimi işləməməsi ilə əlaqədardır. Həzmi tənzimləyən çiy tərəvəzlər də qaz əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Bundan əlavə, daha çox tüpürcək əmələ gəlməsini, dişlərdə və dildə pis qoxuya səbəb olan bakteriyaların təmizlənməsini təmin edirlər.
- Şəkərli diabet: Bədəndə qan şəkərinin nəzarətsiz artması nəticəsində yaranan şəkər xəstəliyində ağız boşluğunda damar və toxumalarda şəkər toplanır. Bu yığılmış şəkərin mikroorqanizmlər tərəfindən istifadəsi səbəbindən pis qoxu yarana bilər.
- Böyrək xəstəlikləri: Böyrəklər bədəndən zərərli maddələrin çıxarılmasına cavabdeh orqanlardır. Böyrəklərin bu funksiyasında yaranan nasazlıqlar nəticəsində ağız toxumalarında zərərli maddələr toplana və pis qoxuya səbəb ola bilər.
- Sinüzit: Burun boşluğu ağız boşluğu ilə burun boşluğu ilə birləşir. B
- Burun və adenoid xəstəlikləri: İnsanlar tənəffüs yollarını daraltmaq üçün burun əyriliyi, burun ətlərinin və ya adenoidlərin ölçüsünə görə burundan nəfəs ala bilmədikdə ağızdan nəfəs almağa meyllidirlər. Bu zaman ağızda quruluq yarana bildiyi üçün mikroorqanizmlərin çoxalması və yayılması üçün uyğun mühit təmin edilir. Bu, ağızda pis qoxuya səbəb ola bilər.
- Siqaret və ya spirt istifadəsi: Siqaret və spirtin tərkibindəki maddələr ağız toxumalarında toplanır və pis qoxunun əmələ gəlməsinə kömək edir.
- Yuxu apnesi: Yuxu zamanı xoruldama və ya apnea meydana gəldiyi zaman ağızdan nəfəs alma meyli yarana və ağız quruluğu meydana gələ bilər. Bu, səhərlər pis qoxuya səbəb ola bilər.
- Dehidrasiya: Bədənin susuzlaşması olaraq bilinən susuzluq vəziyyətində ağızda quruluq da baş verəcək, ağızda mikroorqanizmlərin çoxalmasını asanlaşdıracaq və ağızdan ağız qoxusu yarana bilər.
- Bəzi vitamin əskiklikləri: A vitamini kimi bəzi qida maddələrinin olmaması halında ağızda olan toxumaların quruluşu pisləşərək mikroorqanizmlər üçün əlverişli şərait yaradaraq ağızdan ağız qoxusu əmələ gələ bilər.
- Tənəffüs sistemi xəstəlikləri: Bronşektazi və ya ağciyər infeksiyası kimi hallarda tənəffüs yolu ilə ağciyərlərdə mikroorqanizmlərlə zəngin olan hava ağız boşluğuna daxil olaraq ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Dərmanlar: Ağız qoxusu bəzi dərman müalicəsinin yan təsiri kimi yarana bilər.
Körpələrdə pis qoxuya səbəb nədir?
Körpələrdə və uşaqlarda ağız qoxusu böyüklərdə olduğu kimi görünə bilər. Yetkinlərdə təsirli olan səbəblər; Eyni şey gənc insanlar üçün də keçərlidir. Bu mənada ağız gigiyenası ilk növbədə öz əhəmiyyətini saxlayır. Bundan əlavə, gənc uşaqlarda ağız qoxusunun əsas səbəbləri arasında aşağıdakı səbəbləri saymaq olar: - Fizioloji vəziyyətlər: Ağız açıq yatmaq səbəbiylə ağız quruluğu, ağızda tüpürcək ifrazının az olması, aclıq, susuzluq kimi bəzi hallarda ağız qoxusu yarana bilər.
- İstehlak edilən qidalar: Soğan, sarımsaq, kələm, süd məhsulları kimi qidalar ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Ağız sağlamlığı problemləri: Diş problemləri, ağız infeksiyaları, ağızda xora və ya aft, damaq problemləri, tüpürcək vəzi xəstəlikləri kimi müxtəlif problemlər ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Tənəffüs problemləri: Burun və burun nahiyəsində tənəffüs yollarında daralmalar olduqda ağızdan nəfəs alma vərdişi inkişaf edə bildiyi üçün ağız qoxusu meydana gələ bilər. Eyni şəkildə, sinüzit, boğaz iltihabı və ağciyər infeksiyaları kimi tənəffüs yolları xəstəlikləri də ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Yad cisim aspirasiyası: Tənəffüs və ya həzm sistemində yad cismin olması halında toxumalarda ifrazatın artması və mikroorqanizmlərin çoxalması nəticəsində ağız qoxusu müşahidə edilə bilər.
- Sistem xəstəlikləri: Qaraciyər və ya böyrək xəstəlikləri kimi müxtəlif sistem xəstəlikləri böyüklərdə olduğu kimi ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
- Genetik əsaslı xəstəliklər: Metabolik xəstəliklər kimi genetik əsaslı sindromlara ağız kokusu olan uşaqlarda da rast gəlinə bilər.
- Dərmanlar: Nitrat tərkibli dərmanlar və amfetaminlər kimi bəzi dərman müalicəsi yan təsir olaraq ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
Ağız qoxusu üçün nə etməli?
Ağız qoxusunun ən çox yayılmış səbəbi pis ağız gigiyenasıdır. Bu səbəblə ağız qoxusunun müalicəsi üçün insanın ağız sağlamlığı vərdişləri sorğulanır, çatışmazlıqlar və yanlış tətbiqlər düzəldilməyə çalışılır. Bu mənada ağız qoxusunun aradan qaldırılmasında ağız sağlamlığı baxımından aşağıdakılar edilə bilər.
Yeməkdən sonra dişləri fırçalamaq; Kariyesin inkişafı, diş daşı və lövhə əmələ gəlməsi kimi ağız qoxusuna səbəb olan şərtlərin qarşısını alır.
Buradakı mikroorqanizmlərdən xilas olmaq üçün dil və yanaq kimi ağızdakı toxumaların da fırçalanması çox əhəmiyyətlidir.
Ağız qoxusunu aradan qaldırmaq üçün dişlərdə və ağız toxumalarında yığılan qidaların təmizlənməsi də aparılmalıdır. Bunun üçün gündə ən azı bir dəfə diş ipindən istifadə etmək olar.
Ağız qoxusunu gecələr diş protezlərini çıxarıb gün ərzində istifadə etməzdən əvvəl təmizləmək faydalıdır.
Ağız quruluğu birbaşa ağız qoxusuna səbəb ola biləcəyi üçün gün ərzində kifayət qədər maye qəbul edərək quruluğu aradan qaldırmaq da çox vacibdir.
Bunlara əlavə olaraq ağız qoxusuna səbəb olan diş çürüməsi, diş əti iltihabı kimi ağız və diş sağlamlığı problemləri varsa, diş həkimi qiymətləndirməli və uyğun müalicəni planlamalıdır. Bunlara əlavə olaraq digər altta yatan sağlamlıq problemlərindən qaynaqlanan ağız qoxusunda mütəxəssis həkimin qiymətləndirməsinə görə lazımlı müalicələr planlanır və tətbiq edilir.
Ağız qoxusunun qarşısını necə almaq olar?
Ağız qoxusunun yaranmaması və təkrarlanmaması üçün doğru ağız gigiyenasının necə ediləcəyi ilə bağlı təlimlər verərək ağız sağlamlığı üçün vərdişlər qazanmaq çox əhəmiyyətlidir. Bununla bağlı görülə biləcək işlər arasında aşağıdakıları qeyd etmək olar:
- Dişləri gündə ən azı iki dəfə ən azı iki dəqiqə fırçalamaq tövsiyə olunur.
- Ağızdakı qida qalıqlarını təmizləmək üçün diş ipindən istifadə etmək tövsiyə olunur.
- Dil və yanaq kimi ağız toxumalarında qalıqların yığılmasının və mikroorqanizmlərin əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün bu sahələri fırçalamaq tövsiyə olunur.
- Protez dişlərin istifadəsinə gəlincə, protezin gecə saatlarında çıxarılması və istifadədən əvvəl təmizlənməsi məqsədəuyğundur.
- Ağız təmizləndikdən sonra antibakterial ağız qarqaraları istifadə edilə bilər.
- Ağız qoxusunu aradan qaldırmaq üçün nanə kimi aromatik maddələrdən istifadə etmək olar.
- İldə iki dəfə ağız və diş müayinələri tövsiyə olunur.
- Sarımsaq, süd məhsulları, yüksək şəkərli qidalar kimi ağız qoxusuna səbəb ola biləcək qidaların çıxarılması və ya azaldılması ağız qoxusunun qarşısını almağa kömək edə bilər.
- Hər üç-dörd aydan bir istifadə edilən diş fırçalarının dəyişdirilməsi; Ağız qoxusunu diş fırçalarında çoxala bilən mikroorqanizmlərdən qorumaqla qarşısını almaq da vacib ola bilər.
Ramazanda ağız qoxusundan necə qorunmaq olar?
- Ağız quruluğunun qarşısını almaq üçün çoxlu maye qəbul edin.
- Ağız gigiyenasına diqqət yetirilməli, dişlərlə yanaşı dil və yanaqlar da fırçalanmalıdır.
- Suyu udmamaq şərti ilə gün ərzində ağzı su ilə yaxalamaq olar.
- Ağız quruluğunu artıran ədviyyatlı qidalar, çay və qəhvə kimi qidalar az istehlak edilməlidir.
- Soğan və sarımsaq kimi pis qoxuya səbəb olan qidalar bişirilərək istehlak edilməlidir.
- Mümkünsə, dişləmələri çeynədikdən sonra udmaq lazımdır.
