Ağız yaraları hər bir insana həyatının bir nöqtəsində təsir edən ümumi bir xəstəlik növüdür. Orqanizmin müqavimətinin azaldığı, xəstəlik və epidemiyaların intensiv olduğu mövsümi keçidlərdə daha çox müşahidə olunur.
Ağız yarası nədir?
Perioral yaralar ağızın istənilən yumşaq toxumasında, o cümlədən dodaqlarda, yanaqlarda, diş ətlərində, dildə, döşəmədə və ağızın damında görünən yaralardır. Bəzi xəstələrdə mədəyə gedən yemək borusunda belə ağız yaraları görmək mümkündür.
Herpesdən fərqli olaraq, dodaqlardakı ağız yaralarında qarğıdalı əmələ gəlmir və yoluxucu deyil. Lakin, herpes kimi, onlar ağrılı ola bilər və yeməyi çətinləşdirə bilər. Ağız yaralarının çoxunun bir neçə gün ərzində öz-özünə sağalması gözlənilir. Əks halda həkimə və ya diş həkiminə müraciət etmək faydalı olar.
Ağızdakı yaralar həmişə xəstəlikdən qaynaqlanmır. Qida qəbulu zamanı ağız və damağın daxili səthinin zədələnməsi bu hissələrdə yaraların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Azyaşlı uşaqlarda və körpələrdə qidalanmanın zəifləməsi, hələ də kifayət qədər ağız baxımının olmaması kimi səbəblərdən ağızda yaralar yaranma ehtimalı var.
Yenə gənc uşaqlarda sərt qidaların nəzarətsiz qəbulu nəticəsində ağızda yaralar yarana bilər. 2 yaşlı körpələrdə ağız yaralarına nə yaxşı gəlir sualı bu problemi olan bütün valideynlərin ağlına gəlir. Bu yaşda olan körpələr üçün hər hansı əlavə dərman və ya məlhəm tövsiyə edilmir. Bunun səbəbi körpələrin bu məlhəmləri səhvən udmasıdır. Belə hallarda körpələrdə ağız yaralarının öz-özünə sağalmasını gözləmək lazımdır. Körpələrdə ağız yarası uzun müddət sağalmazsa, mütəxəssisə müraciət etmək faydalıdır.
Ağız yarası necə yaranır?
Ağız yaraları hər bir insana həyatının bir nöqtəsində təsir edən ümumi bir xəstəlik növüdür. Orqanizmin müqavimətinin azaldığı, xəstəlik və epidemiyaların intensiv olduğu mövsümi keçidlərdə daha çox müşahidə olunur. Əsasən həyati təhlükə yaratmasa da, gündəlik həyata və insanların həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərir.
Yaralar səbəbiylə isti və soyuq içkilərin qəbulu ilə yemək problemi yaranır. Bunun səbəbi, yaraların tez-tez ağrılı və həssas olmasıdır. Kiçik ağız hərəkətləri belə ağız yaralarının ağrımasına səbəb olur və insanlar belə vəziyyətlərdə danışmaqdan çəkinirlər. Bu da sosial həyata mənfi təsir göstərir.
Ağız yaraları çox vaxt öz-özünə yaxşılaşan kiçik cızıqlar kimi təzahür etsə də, bu kiçik cızıqlar bəzən iltihablı toxumaların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Ağız yarası aft əmələ gəlməsi belə bir vəziyyətdə baş verir və afta adlanan yaralar əsasən ağrılıdır. Ağız qarqaraları ağız yaraları, təbii üsullar və iltihab zamanı antibiotik müalicəsi üçün tövsiyə olunur.
Bu, kifayət qədər qiymətləndirilməyən bir xəstəlik olsa da, ağızdakı yaraların daim təkrarlanması ciddi bir əsas xəstəliyin əlaməti ola bilər. Bu səbəbdən təkrarlanan ağız yaraları zamanı mütəxəssis müayinəsindən keçmək faydalıdır. Əks halda, əsas xəstəliyin irəliləməsi və ciddi problemlərin ortaya çıxması qaçınılmaz ola bilər.
Ağız ağrısının əlamətləri hansılardır?
- Ağız yaraları əksər hallarda qızartı və ağrıya səbəb olur, xüsusilə yemək və içmə zamanı.
- O, həmçinin ağrılı yaranın ətrafında yanma və ya karıncalanma hissi yarada bilər.
- Ağızdakı yaraların şiddətindən asılı olaraq, yaralar yemək, içmək, danışmaq, udmaq və nəfəs almağa mane ola bilər. Bu yaraların ətrafında da qabarcıqlar yarana bilər.
- Yaralar adətən kiçikdir, qırmızı haşiyə və oval forma ilə görünür.
- Qarın və dərin yaraların sağalma müddəti 6 həftəyə qədər davam edə bilər və izlər buraxma ehtimalı var.
- Yaralar görünməzdən qısa müddət əvvəl yaranın çıxacağı nahiyədə yanma, karıncalanma və ağrı ola bilər.
- Ən çox şişlik, həssaslıq və ağrı yaranın bölgəsində meydana gəlir.
- Ağız və diş baxımı zamanı qanaxma, ağrı və hətta yaraların ağrıması da əksər xəstələrdə müşahidə olunur.
- Yaraların narahatlığı səbəbindən iştahsızlıq baş verə bilər.
- Boğaz yaxınlığında yaralar udmağı çətinləşdirir və boğazın qıcıqlanmasına səbəb olur.
- Qızdırma da ümumi simptomlar arasındadır, çünki yaralar iltihablanır.
Ümumi simptomlardan başqa bəzi simptomlar fərqli əsas xəstəlikdən qaynaqlana bilər.
Bu səbəblə simptomları daha ağır olan xəstələrin gecikmədən müayinədən keçmələri çox əhəmiyyətlidir.
Ağiz yarasina nə səbəb olur?
- Yemək yeyərkən və ya danışarkən dilini, dodaqlarını və ya yanaqlarını dişləyən insanlar,
- Həddindən artıq isti qidaların qəbulu və ya çay, qəhvə,
- Ağız baxımı zamanı dişləri çox sərt fırçalamaq, diş ipi istifadə edərkən diş ətlərini qıcıqlandırmaq və ya tərkibində natrium lauril sulfat olan diş pastalarından istifadə etmək,
- şokolad, qəhvə, çiyələk, yumurta, qoz-fındıq, pendir və ya ədviyyatlı qidalara qarşı qida həssaslığı,
- B12 vitamini, sink, folat (fol turşusu) və ya dəmir çatışmazlığına səbəb olan pəhriz vərdişləri,
- Ağız toxumasının bəzi bakteriyalara allergik reaksiyası,
- Gündəlik həyatdan qaynaqlanan stress və əhval pozğunluqları,
- Qadınlarda menstruasiya zamanı hormon dəyişiklikləri,
- Əksər taxıllarda olan qlütenə qarşı həssaslığın səbəb olduğu çölyak xəstəliyi,
- Crohn xəstəliyi və xoralı kolit kimi iltihablı bağırsaq xəstəlikləri,
- Ağız daxil olmaqla bütün bədəndə iltihaba səbəb ola bilən Behçet xəstəliyi,
- İmmunitet sistemini boğan HİV və QİÇS xəstəlikləri var.
Hər ağız yarası ciddi bir xəstəliyə işarə etmir. Bu, daim təkrarlanan və sağalması çox uzun sürən ağız yaraları üçün baş verə bilər. Bu səbəbdən hər ağız yarasına ciddi bir xəstəliyin əlaməti kimi yanaşmaq düzgün deyil.
Ağız yarasına necə diaqnoz qoyulur?
- Ağız yaralarının növləri bütün xəstələrdə əsasən oxşardır.
- Xəstələrdə yaranın xarakterik əlaməti olaraq qızartı və şişkinlik meydana gəlir. Diaqnoz qoymaqda ümumiyyətlə heç bir çətinlik yoxdur.
- Görünən yaralar olduğu üçün xəstələr özləri diaqnoz qoya bilirlər.
- Yanma, ağrı, ağrı və şişkinlik kimi simptomlar ağızdakı yaraları göstərir.
- Ancaq xroniki xəstəlikləri olan xəstələrdə və xərçəng xəstələrində vəziyyət fərqli şəkildə inkişaf edə bilər. Belə hallarda xəstələrin mütəxəssisə müraciət etmələri faydalıdır. Həkim və ya diş həkimi fiziki müayinə ilə diaqnoz qoya, həmçinin yaralarda iltihab və ya irin kimi hallar müşahidə olunarsa, qan testləri tətbiq edə bilər.
- Bu qan testinin məqsədi bədəndə bu yaralara səbəb ola biləcək başqa bir xəstəliyin olub olmadığını öyrənməkdir. Ağız yarasının altında yatan xəstəliyin erkən diaqnozu daha ciddi xəstəliklərin qarşısını ala bilər.
Ağız ağrısının müalicə üsulları hansılardır?
Ən çox görülən ağız yaralarının müalicəsi bunlardır:
Ağız yaralarının müalicəsi bütün xəstələrin, xüsusən də ağızdakı yaralardan necə qurtulacağını araşdıranların maraq mövzusudur. Ağız yaralarının çoxunun 1-2 həftə ərzində sağalması gözlənilir.
Dərman bitkiləri ilə bu prosesi daha asan və tez aradan qaldırmaq mümkün ola bilər. Xüsusilə adaçayı çayı ən təsirli bitki müalicələrindən biridir. Dəmləndikdən sonra ilıq adaçayı çayı içmək yaraların daha tez sağalmasına kömək edir. Əslində çayı bir müddət ağızda saxlayaraq içmək təsiri daha da artırır.
Bundan əlavə ağız yaralarını sumaqla müalicə etmək olar. Sumağı qaynadıb soyudub qarqara etdikdə sağalma prosesi sürətlənəcək.
Ağız yaralarına yaxşı gələnlər arasında həkimin tövsiyə edəcəyi kremlər də var. Bu kremlər ağrıları aradan qaldırmağa və qızartıları sağaltmağa kömək edir.
Yaralar iltihablıdırsa, steroid geldən istifadə də tövsiyə edilə bilər. Ağız xərçənginin yaratdığı yaraların müalicəsi üçün əvvəlcə biopsiya aparılır. Alınan biopsiya nəticəsindən asılı olaraq cərrahi müdaxilə və ya kimyaterapiya tətbiq oluna bilər.
