Dəmir çatışmazlığı bədənin dəmirə artan ehtiyacı ödənilmədikdə və ya alınan dəmirin kifayət qədər sorulmaması nəticəsində yarana bilər. Dəmir qırmızı qan hüceyrələrində hemoglobinin tərkibindədir. Dəmir çatışmazlığının ən mühüm nəticəsi anemiyadır (anemiya).
Qidalarla kifayət qədər dəmir qəbul etməmək (məsələn, həddindən artıq pəhriz məhdudiyyətləri, ət yeməmək, yaşıl tərəvəzlər)
Qida ilə həzm sisteminə daxil olan dəmirin qeyri-kafi paylanması (iltihabi bağırsaq xəstəlikləri, əvvəllər mədə və bağırsaq əməliyyatları, məsələn, bariatrik cərrahiyyə və s.)
Qan itkisinin baş verdiyi hallar (qadınlarda menstruasiya zamanı güclü qanaxma, mədə qanaxmaları, hemoroid-hemoroid, mədə-bağırsaq xərçəngi və s.)
Bundan başqa hamiləlik dövründə orqanizmin dəmirə ehtiyacı artır və dəmir dəstəyi verilmədikdə dəmir çatışmazlığı müşahidə edilə bilər.
Bədəndə dəmir çatışmazlığının simptomları
Dəmir çatışmazlığının inkişaf sürətindən asılı olaraq, əlamət və simptomların şiddəti dəyişə bilər. Ən çox görülən əlamətlər bunlardır: Yorğunluq solğunluq nəfəs darlığı baş ağrısı başgicəllənmə Qavrama-öyrənmə qabiliyyətinin azalması Ürək döyüntüləri quru və zədələnmiş saç və dəri dildə və ağızda şişlik və ağrı, udmaqda çətinlik çəkmək, zəifləmiş dırnaqlar və.s
Dəmir çatışmazlığının müalicəsi
Dəmirlə zəngin qidalara üstünlük verilməlidir. Məsələn, qırmızı ət, toyuq, balıq, qaraciyər-dalaq, yumurta, brokoli, kələm, noxud, paxlalılar, dənli bitkilər, düyü bu qidalar arasında saymaq olar. Bundan əlavə, bədəndə çatışmayan dəmiri bərpa etmək üçün tərkibində dəmir olan dərmanlar istifadə olunur. Ümumiyyətlə, dərman formalarında orqanizmə ağızdan qəbul edilən həblər, şərbətlər, qranullar istifadə olunur. Müalicə bəzən ağızdan qəbul edilən dərmanlarla bəzən isə həkim lazım gördüyü təqdirdə venadaxili dəmir müalicəsi edilə bilər. Xəstənin müayinə və müalicəsi bir neçə ay fasilələrlə təkrarlanır.
Dəmir çatışmazlığı müalicə edilmədikdə hansı xəstəliklərə səbəb olur?
Fiziki və zehni performansın azalması, ağır anemiyası olan xəstələrdə ürək spazmı və ya infarkt riskinin artması, xroniki ağciyər problemi olan xəstələrdə nəfəs darlığının artması, udma çətinliyi, dırnaqlarda deformasiyalar (qaşıqvari dırnaqlar), titrəmə, və artan psixiatrik problemlər inkişaf edə bilər.
Hansı xəstəliklər dəmir çatışmazlığına səbəb olur?
Bağırsaqlardan dəmirin udulmasını pozan xəstəliklər (məsələn, çölyak xəstəliyi, xoralı kolit, Crohn xəstəliyi, mədə bypass əməliyyatı), bədəndən qan itkisinə səbəb olan xəstəliklər (mədə və ya onikibarmaq bağırsağın xorası, kolon polipləri, uşaqlıq mioması), böyrək çatışmazlığı , dəmir çatışmazlığı yaradır.
Dəmir çatışmazlığının qarşısını almaq olar? Müəyyən bir pəhriz və ya həyat tərzini tövsiyə edirsiniz?
Dəmir çatışmazlığının inkişafının qarşısını almaq üçün yüksək miqdarda dəmir və C vitamini olan qidalarla balanslaşdırılmış bir pəhriz planlaşdırılmalıdır. Təkrarlanan burun qanamaları, defekasiya zamanı və ya sonrasında qanaxma, sidikdə qanaxma, qadınlarda həddindən artıq menstrual qanaxma, hamiləlik, ürək çatışmazlığı, böyrək çatışmazlığı olduqda həkimə müraciət edilməli və dəmir çatışmazlığının inkişaf səbəbi üçün təsirli müalicələrə başlanılmalıdır. ya da mövcud olan dəmir əskikliyi bədəndə problem yaratmadan müalicə edilməlidir.
Dəmir çatışmazlığı anemiyası hansı xəstəliklərlə qarışdırılır?
Dəmir çatışmazlığı anemiyası ən çox Aralıq dənizi anemiyası (talassemiya) ilə qarışdırılır. Xroniki böyrək xəstəlikləri, qaraciyər xəstəlikləri və xərçəng də anemiyaya səbəb olur. Dəmir çatışmazlığı müalicəsinə baxmayaraq qan dəyərləri artmayan xəstələrdə Aralıq dənizi anemiyası daşıyıcısı düşünülə bilər. Bu vəziyyətdə həkimlər hemoglobin elektroforezini həyata keçirirlər. Dəmir çatışmazlığı olan xəstələrdə Aralıq dənizi anemiyası ola bilər. Bu zaman ilk növbədə xəstənin dəmir çatışmazlığı müalicəsi aparılır. Sonra hemoglobin elektroforezi yoxlanılır. Aralıq dənizi anemiyası daşıyıcılarının hemoglobin dəyərləri 9-10 mq arasındadır.
Dəmir çatışmazlığı üçün nə yaxşıdır?
Aşağıda sadalanan qidalardan daha çoxunu pəhrizinizə daxil etməlisiniz. Bu qidalar bunlardır:
Meyvə
Tərəvəz
Tam taxıllar orta nisbətdə
Az yağlı süd məhsulları, lakin həddindən artıq deyil
Qırmızı ət
balıq
Quru lobya, noxud, mərcimək, qaragözlü noxud, lobya, noxud, kartof
yumurta,
Fındıq
Qurudulmuş gavalı
tumsuz üzüm
Bəkməz, bal
Balqabaq
dəniz məhsulları
C vitamini ilə zəngin qidalar (brokoli, qreypfrut, kivi, yaşıl yarpaqlı qidalar, qovun, portağal, bibər, çiyələk, pomidor)
