Qida zəhərlənməsi bakteriyalar, viruslar və ya parazitlər və onların toksinləri ilə xarab olan qidaların istehlakı nəticəsində yaranan xəstəlikdir.
Qida zəhərlənməsinin əlamətləri hansılardır?
Müəyyən vəziyyətlərdə bəzi vitamin və minerallara olan ehtiyacımız artır və bu ehtiyacı bu vitamin və mineralları ehtiva edən daha çox qida qəbul etməklə qarşılayırıq. Belə ki, bəzən dərman kimi istifadə etdiyimiz qidalar şərait dəyişdikdə bizi xəstə edir, hətta zəhərləyir.
Bilirik ki, qida zəhərlənməsi ən çox xarab olmuş, çirklənmiş qidalardan qaynaqlanır. Müxtəlif bakteriyalar, viruslar, parazitlər və onların ifraz etdiyi zəhərli maddələr orqanizmdə müxtəlif şiddətdə xəstəliklər yaradır.
Tarixdə epidemiyalara səbəb olan və kütləvi ölümlərə səbəb olan tif xəstəliyinə salmonella bakteriyası səbəb olur. Xəstəlik orqanizmə çirklənmiş su, pis bişmiş ət, yumurta, pasterizə olunmamış və ya çiy süd və süd məhsulları, çiy tərəvəzlər, meyvələr, ədviyyatlar və qəlyanaltılar vasitəsilə keçə bilər. Bu xəstəlik boyun və qarın nahiyəsində çəhrayı rəngli səpkilər, yüksək hərarət, həddindən artıq zəiflik, bağırsaq perforasiyası kimi ağırlaşmalarla irəliləyə bilər.
Əsasən evdə hazırlanmış və yararsız konservləşdirilmiş qidalar, hisə verilmiş və ya duzlu balıqlar vasitəsilə ötürülən bakteriyaların yaratdığı və bu bakteriyaların əmələ gətirdiyi zəhərin səbəb olduğu botulizm kimi tanınan son dərəcə təhlükəli və ölümcül xəstəlikdir.
Qida zəhərlənməsi zamanı nə etməli?
Əhəmiyyətli olan bədəndəki maye və mineral itkisini düzgün şəkildə əvəz etməkdir. Xəstəliyin digər orqanlara və ümumiyyətlə bədənə arzuolunmaz ziyan vurmasının qarşısını almaq üçün ağırlaşmaların qarşısını almaq lazım ola bilər. Bu səbəbdən ishal uzun müddət davam edərsə, yorğunluq artarsa, ishal zamanı qanlı selik görülürsə və qızdırma əmələ gəlirsə, həkimə müraciət edilməli və lazım gəldikdə xəstəxanaya yerləşdirilməlidir. Bakteriyaların səbəb olduğu ishal üçün antibiotik müalicəsi tələb oluna bilər. İshalın səbəbi haqqında təsəvvürə malik olmadan ishal əleyhinə dərmanlardan fərq qoymadan istifadə etməmək lazımdır.
Qida zəhərlənməsinin qarşısının alınması
Yeməklərimizi etibarlı yerlərdən almalı, pilləkənlərin altında və ya açıq yerdə satılan qidalardan uzaq durmalıyıq. Yemək süfrəmizə çatana qədər keçdiyi mərhələlərdə gigiyena, düzgün saxlama və daşınma şəraitinə diqqət yetirməliyik. Bişirdiyimiz yeməkləri açıq yerdə, otaq temperaturunda 2 saatdan çox buraxmamalıyıq. Əti yaxşı bişirməliyik, tərəvəzləri, salatları, meyvələri yaxşı yumalıyıq. Dondurulmuş qidaları otaq temperaturunda əritməməliyik. Çiy ət kəsdiyimiz kəsmə taxtası ilə tərəvəz və salatları doğradığımız kəsim taxtası bir-birindən ayrı olmalıdır.
Qida zəhərlənməsi simptomları:
- Zəiflik
- Mədə ağrısı
- Sancılar
- Ürəkbulanma
- Qusma
- İştahsızlıq
- İshal
Şikayətlər saatlar ərzində və ya ən geci 36 saat ərzində başlayır. Birincisi, göz qapaqlarının sallanması və ikiqat görmə var. Baş gicəllənməsi, halsızlıq, udma və danışmada çətinlik, baş və boynu dik tuta bilməmək, tənəffüs əzələlərinin iflici nəfəs almağa mane olur. Əlbəttə ki, bütün qida zəhərlənmələri bu iki nümunə kimi inkişaf etmiş və qorxulu deyil. Bəzi bakteriyalar və ya digər viruslar, o cümlədən sarı hepatit virusu müxtəlif yollarla xəstəliyə səbəb olur.
Bir neçə gün davam edən yüngül qarın ağrısı, ishal, qusma və bəzən öhdəsindən gəlmək çox asan olan hərarət yüngül şəkildə davam edir və çox vaxt öz-özünə keçir. Qida zəhərlənməsi xəstəliyin səbəbindən və dərəcəsindən asılı olaraq simptomlara səbəb ola bilər.
Əlavə simptomlar kimi;
- Titrəmə, yüksələn qızdırma
- Qanlı və selikli ishal
- Danışmaqda, udmaqda çətinlik
- Şüur itkisi kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər.
Qida zəhərlənməsinin müalicəsi
Müalicənin əsas məqsədi su və mineralların itkisini qarşılamaqdır. Xəstəliyin törədicisi kimi bakteriyalar aşkar edilərsə, müvafiq antibiotik terapiyasına başlanılır. Həkimlə məsləhətləşmədən ishal əleyhinə dərmanlardan istifadə etmək əlverişsizdir.
Qida zəhərlənməsi üçün nə yaxşıdır?
Qida zəhərlənməsi zamanı çoxlu maye qəbuluna diqqət yetirilməlidir. Qaynadılmış tərəvəz kimi qidalar istehlak edilə bilər.
