Meymun çiçəyi virusu ilə yoluxma nəticəsində yaranan nadir bir xəstəlikdir. Virus Poxviridae ailəsinin Orthopoxvirus cinsinə aiddir. Orthopoxvirus cinsinə həmçinin variola virusu (çiçək xəstəliyinə səbəb olan), vaccinia virusu (çiçək vaksinində istifadə olunur) və inək çiçəyi virusu daxildir.
Meymun çiçəyi virusu ilk dəfə 1958-ci ildə tədqiqat üçün saxlanılan meymun koloniyalarında çiçək xəstəliyinə bənzər iki xəstəliyin baş verməsi zamanı aşkar edilmişdir, buna görə də “meymun çiçəyi” adı verilmişdir. İlk insan meymun çiçəyi xəstəliyi 1970-ci ildə Konqo Demokratik Respublikasında (DRC) qeydə alınıb. O vaxtdan bəri bir sıra digər mərkəzi və qərb Afrika ölkələrində insanlarda meymun çiçəyi xəstəliyinə yoluxma halları qeydə alınıb: Kamerun, Mərkəzi Afrika Respublikası, Fil Dişi Sahili, Konqo Demokratik Respublikası, Qabon, Liberiya, Nigeriya, Konqo Respublikası və Syerra-Leone. Ən çox yoluxma Konqo Demokratik Respublikasındadır.
Meymun çiçəyi xəstəliyinin simptomları
İnsanlarda meymun çiçəyi xəstəliyinin simptomları çiçək xəstəliyinin simptomlarına bənzəyir, lakin onlardan daha yüngüldür. Meymun çiçəyi qızdırma, baş ağrısı, əzələ ağrıları və yorğunluqla başlayır. Çiçək və meymun çiçəyi simptomları arasındakı əsas fərq ondan ibarətdir ki, meymun çiçəyi limfa düyünlərinin şişməsinə (limfadenopatiya) səbəb olur, çiçək xəstəliyi isə bu hal yoxdur. Meymun çiçəyi üçün inkubasiya dövrü (infeksiyadan simptomlara qədər olan vaxt) adətən 7-14 gündür, lakin 5-21 gün arasında dəyişə bilər.
Yüksək hərarət başlayandan 1-3 gün (bəzən daha uzun) sonra xəstədə adətən üzündə başlayan və bədənin digər hissələrinə yayılan səpgilər əmələ gəlir.
Xəstəlik adətən 2-4 həftə davam edir. Meymun çiçəyi Afrikada yoluxmuş hər 10 nəfərdən 1-ni öldürüb.
Meymun çiçəyi xəstəliyi necə ötürülür?
Meymun çiçəyi virusu bədənə zədələnmiş dəri, tənəffüs yolları və ya selikli qişalar (gözlər, burun və ya ağız) vasitəsilə daxil olur. Heyvandan insana ötürülmə halları dişləmə və ya qaşıma, bədən mayesi və ya lezyon materialı ilə birbaşa təmasda baş verə bilər. İnsandan insana ötürülmənin ilk növbədə böyük tənəffüs damcıları vasitəsilə baş verdiyi düşünülür. Tənəffüs damcıları adətən bir neçə santimetrdən çox hərəkət edə bilməz, buna görə də uzun müddət üz-üzə təmas tələb olunur. İnsandan insana ötürülmənin digər üsullarına bədən mayeləri və ya lezyon materialı ilə birbaşa təmas və çirklənmiş paltar və çarşaf kimi lezyon materialı ilə dolayı təmas daxildir.
Meymun çiçəyi xəstəliyinin qarşısının alınması yolları
Virusuna yoluxmanın qarşısını almaq üçün bir sıra tədbirlər görülə bilər:
Virus daşıya bilən heyvanlarla (meymun poxunun baş verdiyi ərazilərdə xəstə və ya ölü tapılan heyvanlar da daxil olmaqla) təmasdan çəkinin.
Xəstə heyvanla təmasda olan hər hansı bir materialla, və ya insanla təmasdan çəkinin
Yoluxmuş xəstələri infeksiyaya yoluxma riski olan başqalarından təcrid edin.
Yoluxmuş heyvanlar və ya insanlarla təmasdan sonra yaxşı əl gigiyenasına əməl edin. Məsələn, əllərinizi yumaq üçün sabun və su və ya spirt əsaslı əl dezinfeksiyaedici vasitələrdən istifadə edin.
Xəstələrə qulluq edərkən fərdi qoruyucu vasitələrdən istifadə edin.
Meymun çiçəyi xəstəliyinin müalicəsi
Meymun çiçəyi virusuna yoluxmuş bir çox insanlar, xüsusi müalicə olmadıqda, ağırlaşma halları ola bilər. Xüsusi müalicə tələb edə bilən xəstə qrupları bunlardır:
Ağır xəstəliyi olan şəxslər (məsələn, hemorragik xəstəlik, birləşən lezyonlar, sepsis, ensefalit və ya xəstəxanaya yerləşdirməni tələb edən digər şərtlər)
Xəstəliyi ağır keçirtmə riski yüksək olan insanlar:
İmmunçatışmazlığı olan şəxslər (məsələn, insanın immunçatışmazlığı, leykemiya, limfoma, ümumiləşdirilmiş bədxassəli şişlər, bərk orqan transplantasiyası, alkilləşdirici maddələrlə müalicə, antimetabolitlər, radiasiya, şiş nekrozu faktorunun inhibitorları, yüksək dozalı kortikosteroidlər, recip hüceyrə transplantasiyası, Pediatrik populyasiyalar, xüsusilə 8 yaşdan kiçik xəstələr, Hamilə və ya süd verən qadınlar
Xəstəliyin müalicəsi üçün mövcud tibbi tədbirlər
Hal-hazırda meymun çiçəyi virusu infeksiyaları üçün təsdiqlənmiş xüsusi müalicə yoxdur. Bununla belə, çiçək xəstəliyi olan xəstələrdə istifadə üçün hazırlanmış antiviral dərmanlar faydalı ola bilər.
