Qidalanma doğulduğumuz gündən başlayır və ömrün sonuna qədər daim həyatımızın mərkəzində olur. Sağlam həyat üçün düzgün qidalanma körpəlikdən qəbul edilməlidir. Düzgün qidalanma ilə ideal çəki artımı, sağlam böyümə və inkişaf təmin edilir. Sağlam inkişaf edən körpələrin sonrakı həyatlarında sağlamlıq problemləri daha az olur.
Körpələr üçün ana südünün əhəmiyyəti
Ana Südünün Təşviqi və Həyata keçirilməsi Siyasətinə (Səhiyyə Nazirliyi) və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) tövsiyələrinə əsasən, hər bir sağlam körpə doğulduqdan sonra ilk yarım-bir saat ərzində ana südü ilə qidalanmalı və ilk altı ay yalnız ana südü ilə qidalanmalıdır. Altıncı aydan sonra ana südü ilə yanaşı tamamlayıcı qidalara da başlamaq olar. Uşağın 2 yaşına qədər ana südü verilə bilər.
Ana südü ananın öz körpəsi üçün xüsusidir, çünki yeni doğulmuş körpənin həzm sistemi və böyrəkləri üçün uyğun sıxlıq, məzmun və protein nisbətinə malikdir. Tərkibində vacib vitaminlər və minerallar da var. Əslində, vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrin ana südünün xüsusiyyətləri, körpənin inkişafına görə fərqli qida dəyəri və xüsusiyyətlərinə malikdir. Buna görə də, ana südü ilk 6 ayda körpənin inkişafına və böyüməsinə böyük töhfə verir.
Doğuşdan sonrakı ilk həftədə hər bir ananın döşündən “kolostrum” adlanan süd gəlir. Bu süd körpəni infeksiyalardan qorumaq üçün xüsusi birləşmələri ehtiva etdiyi üçün çox vacibdir. Doğuşdan sonra ikinci həftədə bu südün tərkibindəki protein miqdarı tədricən azalır, laktoza, yağ və ümumi kalori miqdarı artır. Bu səbəbdən ikinci həftədə süd “keçid südü” adlanır.
Ana südünün körpəyə xas olması inək südü ilə müqayisədə həzmini asanlaşdırır, lakin inək südü ilə müqayisədə daha az protein və mineral tərkibi həm körpənin həzmi, həm də böyrəklərinin sağlamlığı üçün əhəmiyyətlidir. Bundan əlavə, ana südündəki dəmir və sink kimi mineralların istifadəsi və mənimsənilməsi inək südündən qat-qat yüksəkdir. Məsələn, ana südündə dəmirin sorulması inək südündən 5 dəfə yüksəkdir.
Ana südündəki yağ tərkibi nəzərə alındıqda daha asan həzm oluna bilən doymamış yağ turşularının nisbətinin daha yüksək olduğu görülür. Beyin və sinir sistemi üçün lazım olan yağ turşuları ana südündə inək südündən 8 dəfə çox olur və bu yağ turşuları körpələr tərəfindən ilk 4 ayda sintez oluna bilmədiyi üçün ana südü ilə birlikdə qəbul edilməlidir. Bundan əlavə, ana südü həmişə istifadə üçün uyğundur; həmişə təzə və təmiz mövcuddur. O, həm də təbii və qənaətcil qidalanma mənbəyidir.
Tərkibindəki zülal, enerji, yağ, karbohidratlar, fermentlər, vitaminlər və minerallar və hormonlar sayəsində ana südü körpələrin bir çox xəstəliyə qarşı daha davamlı olmasına kömək edir.
Ana südü ilə qidalanan uşaqlarda allergiya problemlərinə daha az rast gəlinir. Ana südü körpədə uşaq bezi döküntüsünün inkişafının qarşısını alır.
Ana Südünün Faydaları Nələrdir?
- Əmizdirmə sayəsində ana ilə körpə arasındakı bağ güclənir və körpə sağlam şəxsiyyət qazanır.
- Körpələrin sağlam böyüməsinə və zəkalarının inkişafına kömək edir.
- Körpələrin dinc olmasına kömək edir.
- Körpələrin rahat yatmasına şərait yaradır.
- Körpə üçün faydaları ilə yanaşı, əmizdirən ananın hamiləlik zamanı aldığı çəkidən daha asan itirməsinə kömək edir.
- Menopozdan sonra ananın döş və yumurtalıq xərçəngi, osteoporoz və omba sınığı riskini azaldır.
Ana südü ilə qidalanma qaydası necə olmalıdır? Ana südü verərkən nələrə diqqət yetirilməlidir?
- Körpə hər ağlayanda əmizdirilməlidir. Bundan əlavə, gecə yuxusunda hər 2 saatdan bir oyanaraq əmizdirmə davam etdirilməlidir.
- Tez-tez və könüllü ana südü ilə qidalanma; Süd vəzilərini stimullaşdıraraq süd istehsalını artırır.
- İlk 4-6 ayda ana südü kafi olduğu müddətcə uşağa D vitaminindən başqa heç nə verilməməli, ana dinc, dincəlməli və yaxşı qidalanıb körpəsini əmizdirməlidir.
- Çatlayan, ağrılı və şişkin döşlər ananın süd verməsini çətinləşdirir və südün azalmasına səbəb olur. Buna görə də; Hamiləlik dövründə döşləri əmizdirməyə hazırlamaq lazımdır.
- Əmizdirmə dövründə arıqlamağa cəhd edilməməlidir, müvəffəqiyyətli əmizdirmə ilə 6 ayda normal çəkiyə çatmaq olar. Əgər mümkün deyilsə; Ana ilk 4-6 aylıq müddətdən sonra arıqlama pəhrizi tətbiq edə bilər.
- Hamiləlik dövründə tövsiyə ediləndən daha çox çəki alınarsa, hər ay iki kilo arıqlamaq normaldır. Ayda iki kiloqramdan artıq çəki itirmək düzgün deyil.
- Əmizdirən ana arıqlama pəhrizi etməməli, ancaq unlu, yağlı və şəkərli qidaları çox yeməməyə diqqət etməlidir.
- Hamiləliyin beşinci ayından sonra batmış məmə ucunu müəyyən aralıqlarla əl masajı ilə uzatmağa çalışın. Bu üsul nəticə vermədikdə; Əmizdirmə zamanı məmə ucunu örtmək üçün xüsusi əmzikdən istifadə edilməlidir.
- Süd verən ana məmə ucunda çatların əmələ gəlməməsi üçün hər qidalanmadan sonra məmə ucuna bir və ya iki damcı öz südündən çəkməlidir.
- Döş yaxşı boşalmazsa, döşlər şişir, sərtləşir və dəri qırmızı olur. Bu halda; körpəni daha tez-tez əmizdirmək və ya ifraz etmək lazımdır.
- Doğuşdan sonra ilk bir neçə gündə ana südü kifayət etmirsə, uşağa dərhal butulka verilməməlidir.
Ana südü zamanı qidalanmaya fikir vermək; süd verimi artır, körpə sağlam böyüyür.
Düzgün əmizdirmə üsulları hansılardır?
Əmizdirmədən əvvəl məmə ucunu təmizləmək üçün qazlı su, sabunlu su və ya müxtəlif kremlər çəkmək məmə ucunun çatlamasına və körpənin döşü tuta bilməməsinə səbəb ola bilər. Ən yaxşı döş baxımı ana südü ilədir. Körpənin ana südü ilə qidalandığı izdihamlı və səs-küylü mühit kimi ətraf mühit faktorları da əmmənin azalmasına səbəb olur.
Ana körpəsinin doymadığını düşünüb əmzik və ya butulka verirsə, bu vəziyyət əmmə refleksini azaldır və sinəyə qarşı istəksizlik yaranır.
Düzgün əmizdirmə üsulları:
- Qucaqlamaq və ya Beşik mövqeyi: Ana rahat kresloda oturmalı və kürəyini dəstəkləməlidir. Körpənin başı dirsəyin içərisinə qoyulur və başını daşıyan qolu dəstəkləmək üçün eyni qolun altına yastıq qoyulur. Uşağın qoyulduğu qol və əli ilə körpənin arxasından aşağıya doğru tutulur. Körpə ananın yanında saxlanılmalıdır.
- Körpə vaxtında tox olarsa, əmizdirmə üçün qucaqlama mövqeyinə üstünlük verilir. Ancaq körpə bu vəziyyətdə boyun əzələlərini əmmək üçün istifadə edəcəyi üçün vaxtından əvvəl doğulan və ya boyun əzələləri zəif olan körpələr bir az böyüdükdə bu vəziyyətdə əmizdirilməlidir.
- Qolaltı və ya Çanta mövqeyi: Ana aşağıdan dəstəklənən qolu ilə rahat vəziyyətdə oturur. Körpənin ayaqları başı irəli, ananın qoltuğunun altına qoyulur. Körpənin başı ananın əli ilə dəstəklənir.
- Qeysəriyyə əməliyyatında tikişləri zorlamamaq, əkiz doğuşda hər iki yeni doğulmuş körpəni əmizdirmək və əmmə çətinliyi olan körpələri daha yaxşı tutmaq üçün bu mövqeyə üstünlük vermək olar.
- Yalan əmizdirmə: Ana və körpə üz-üzə yatır. Ananın başı və arxası yastıqla dəstəklənməlidir. Körpənin kürəyi ananın qolu və ya körpə yan üstə uzanaraq dəstəklənməlidir.
- Ananın sərbəst hərəkət edə bilməyəcəyi halda bu mövqeyə üstünlük vermək olar. Bununla belə, xüsusilə gecə əmizdirmə zamanı yatmamağa diqqət yetirilməlidir.
Ana südü necə saxlanmalıdır?
Ana südü sağıldıqdan sonra gigiyenik şəraitdə saxlanıla bilər. Saxlama üçün ən uyğun qablar şüşə qablardır. Alternativ olaraq, süd saxlama torbaları istifadə edilə bilər. Ana südü şüşə qablarda otaq temperaturunda (19-26°C) 3 saat, soyuducunun qapısında (+4°C) 3 gün və ya dərin dondurucuda (-18°C) 3 ay saxlanıla bilər.
Otaq temperaturunda saxlanılan ana südü birbaşa istifadə edilə bilər. Soyuducuda və ya dondurucuda saxlanılan ana südünün otaq temperaturunda və ya isti suda əriməsi gözlənilməlidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, sobada, sobada və ya mikrodalğalı sobada əriyən ana südü qida dəyərini itirir.
