Qastrit tez-tez mədə xorasına səbəb olan bakteriya növü ilə infeksiyanın birbaşa nəticəsidir. Bununla belə, bəzi ağrı kəsicilərin müntəzəm istifadəsi və həddindən artıq spirt istehlakı da qastritin inkişafına kömək edə bilər.
Qastrit iki ümumi şəkildə baş verə bilər. Bunlar qəfil baş verən kəskin qastrit və ya zamanla yavaş-yavaş keçən xroniki qastritdir.
Bəzi hallarda qastrit xoralara və mədə xərçəngi riskinin artmasına səbəb ola bilər. Ancaq bir çox hallarda qastrit ciddi bir vəziyyət deyil və düzgün müalicə ilə tez sağalacaq.
Qastrit nəyə səbəb olur?
Mədə selikli qişasının iltihabına səbəb ola biləcək hər hansı bir vəziyyət qastritə səbəb ola bilər. Mədənin daxili divarını qoruyan selikli baryerin zəifləməsi və ya zədələnməsi mədənin həzm üçün istifadə etdiyi mədə şirəsinin mədə selikli qişasının zədələnməsinə və infeksiyalaşmasına səbəb olur.
Bununla belə, bir sıra xəstəliklər və tibbi vəziyyətlər fərdin qastrit riskini, o cümlədən Crohn xəstəliyi və bədəndəki iltihab hüceyrələrinin sayının nəzarətsiz artması olan sarkoidoz riskini artıra bilər.
Qastrit riskini artıran şərtlərə ilk növbədə bakterial infeksiya daxildir. Helicobacter pylori infeksiyası bütün dünyada insan infeksiyaları arasında ən çox rast gəlinən ştam olsa da, bu infeksiyaya yoluxmuş insanların yalnız kiçik bir qrupu qastrit və ya digər əlaqəli yuxarı mədə-bağırsaq pozğunluqlarını inkişaf etdirir.
Buna görə də tibb mütəxəssisləri hesab edirlər ki, bu bakteriyaya qarşı həssas olma səbəbləri irsi ola bilər və ya siqaret və pəhriz kimi həyat tərzi seçimlərindən qaynaqlana bilər.
Ağrı kəsicilərin müntəzəm istifadəsi qastritə səbəb ola bilər. Ağrı kəsicilər həm kəskin qastrit, həm də xroniki qastritə səbəb ola bilər, çünki ağrıkəsicilərin müntəzəm istifadəsi və ya dərmanların həddindən artıq dozası mədənin qoruyucu qişasında onun qorunmasına kömək edən mühüm maddənin miqdarının azalmasına səbəb ola bilər.
Mədə selikli qişası yaşla incəlməyə meyllidir. Bundan əlavə, yaşlı insanlarda Helicobacter pylori infeksiyası və ya otoimmün xəstəliklərə tutulma ehtimalı daha yüksəkdir, bu da qastrit riskini artırır.
Alkoqol həddindən artıq spirt istifadəsi nəticəsində mədənin selikli qişasını qıcıqlandıra və aşındıra bilər, bu da mədəni həzm şirələrinə qarşı daha həssas edir. Həddindən artıq spirt istifadəsi kəskin qastritə səbəb olur.
Ağır cərrahiyyə, yaralanma, yanıqlar və ya ciddi infeksiyalar nəticəsində yaranan ağır stress kəskin qastritə səbəb ola bilər.
Bədənin öz immun sisteminin mədə hüceyrələrinə hücumu autoimmun qastrit adlanan qastrit növünə səbəb ola bilər. Mədənin selikli qişasını təşkil edən hüceyrələr immunitet sistemi tərəfindən aşınır və mədənin qoruyucu baryerinin zəifləməsi müşahidə olunur.
Otoimmün qastrit, Haşimoto xəstəliyi və 1-ci tip diabet də daxil olmaqla digər otoimmün xəstəlikləri olan şəxslərdə daha çox rast gəlinir. Otoimmün qastrit də B12 vitamini çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir.
Bunlara əlavə olaraq, HİV/AİDS, Crohn xəstəliyi və parazitar infeksiyalar kimi digər tibbi şərtlər həm kəskin, həm də xroniki qastritə səbəb ola bilər.
Qastrit, düzgün müalicə edilmədikdə, mədə xorası və mədə qanaxmalarına səbəb ola bilər. Xroniki qastritin bəzi nadir növləri mədə xərçəngi riskini artıra bilər, xüsusən də mədə selikli qişasında və ya selikli hüceyrələrində dəyişikliklərə səbəb olarsa.
Qastritin qarşısını necə almaq olar?
Qastritin ən çox yayılmış növü olan H.Pylori infeksiyasının necə yayıldığı bəlli olmasa da, onun çirklənmiş qida və su vasitəsilə insandan insana keçə biləcəyinə dair bəzi sübutlar var.
Təhlükəsiz gigiyena qaydalarına əməl etməklə, yəni əlləri tez-tez sabun və su ilə yumaqla və tam bişmiş yeməkləri seçməklə bir insanın özünü H. pylori kimi infeksiyalardan qoruması mümkündür.
Qastritin digər növlərindən qorunmaq üçün hər bir növə uyğun hərəkət etmək lazımdır. Məsələn, spirt istehlakını məhdudlaşdırmaq və ya ağrıkəsici dərmanlardan istifadə edərkən diqqətli olmaq bunların səbəb olduğu qastritin qarşısını alacaq.
Qastritin simptomları hansılardır?
Qastrit əlamətləri və simptomları arasında qaşınma, yanma hissi və ya əsasən qarın yuxarı hissəsində ağrı var. Bu narahatlıqlar yeməklə azaldıla və ya artırıla bilər. Eyni zamanda, yeməkdən sonra qarında ürəkbulanma, qusma və dolğunluq hissi qastrit əlamətlərindəndir. Ancaq qastrit həmişə əlamət və ya simptomlara səbəb ola bilməz.
Demək olar ki, hər kəs həyatı boyu bir neçə dəfə həzmsizlik və mədə qıcıqlanmasından əziyyət çəkə bilər. Mədə pozğunluğu hallarının əksəriyyəti qısa müddətli olur və tibbi yardım tələb etmir. Ancaq qastrit əlamətləri və simptomları bir həftədən çox müşahidə olunarsa, həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Mədə pozğunluğuna əlavə olaraq və ya ondan asılı olmayaraq qan qusması müşahidə edilirsə, nəcisdə qan varsa və ya nəcis qara rəngdə görünürsə, bu halların səbəbini müəyyən etmək üçün dərhal həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Müalicə üsulları
Qastritin müalicəsi xüsusi səbəbə görə fərqlənir. Məsələn, qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanların və ya spirtin səbəb olduğu kəskin qastrit bu maddələrin istifadəsini dayandırmaqla qısa müddətdə aradan qaldırıla bilər. Bundan əlavə, qastritin müalicəsində qastritin səbəbindən asılı olaraq müxtəlif dərmanlar istifadə olunur. Məsələn, həzm sistemində P. hylori bakteriyası varsa, həkim bu bakteriyaları öldürmək üçün yeddi və ya on dörd gün ərzində davamlı olaraq müxtəlif kombinasiyalı antibiotiklərdən istifadə etməyi tövsiyə edə bilər.
Mədədəki bakteriyaların dərmana qarşı müqavimət göstərməsinin qarşısını almaq üçün həkimin təyin etdiyi müddətdə tamamilə istifadə edilməlidir.
Mədə turşusunun istehsalını maneə törədən və sağalmanı təşviq edən dərmanlar da qastritin müalicəsində istifadə edilə bilər. Proton pompası inhibitorları turşu istehsal edən hüceyrələrin təsirini qismən bloklayaraq turşunu azaldır.
Bununla belə, xüsusilə yüksək dozalarda proton pompası inhibitorlarının uzun müddətli istifadəsi omba, bilək və onurğanın sınıqları riskini artıra bilər. Bu səbəbdən yalnız həkim nəzarəti altında istifadə edilməlidir. Həkim bu proses zamanı zəruri hesab edərsə, kalsium əlavəsi tövsiyə edə bilər.
Histamin (H-2) blokerləri də adlandırılan turşu blokerləri həzm sisteminə buraxılan turşunun miqdarını azaldır. Bu, öz növbəsində qastrit ağrısını aradan qaldırır və sağalmanı təşviq edir.
Bunlara əlavə olaraq mədə turşusunu neytrallaşdıran antasidlər var. Həkim bu antasidləri digər dərmanlarla birlikdə istifadə etmək üçün təyin edə bilər. Ancaq antasidlərin yan təsirləri arasında dərmanın komponentlərindən və digər dərmanlarla birləşməsindən asılı olaraq qəbizlik və ya ishal var.
