Ağciyər Xəstəlikləri əsasən astma, bronxit, döş qəfəsində suyun yığılması, nəfəs darlığı, hidatik kist, plevrit, vərəm, pnevmoniyadan ibarətdir. Ən çox görülən ağciyər xəstəlikləri astma və KOAH-dır (Xroniki Obstruktiv Ağciyər Xəstəliyi). Ağciyər xəstəlikləri olan xəstələr adətən tənəffüs şikayətləri ilə həkimə müraciət edirlər.
Ağciyər xəstəlikləri arasında tez-tez rast gəlinən astma; Ağciyərlərdəki hava borularının daralması nəticəsində xəstənin nəfəs almaqda çətinlik çəkdiyi bir vəziyyətdir. Bəzi insanların toz, saç, aspirin kimi şeylərə qarşı allergiyası var. Həssas olduqları bu maddələrə məruz qalması nəticəsində inkişaf edə bilən astma tutması bəzən ümumi ağciyər xəstəliyi olan astmanın ilk əlaməti kimi görünə bilər. Ediləcək ilk şey bu fövqəladə vəziyyəti aradan qaldırmaqdır. Astmada ən çox görülən şikayətlər;
• Nəfəs darlığı
• 3 həftədən çox davam edən öskürək
• Sinə içində fit səsi
• Sinə içində tıxanma hissidir.
Astmada nəfəs darlığı hücumlarla gəlir və xəstəni xüsusilə gecə yuxusundan oyadır. Xəstədə adətən astma tutmaları arasında nəfəs darlığı olmur. Bəzi xəstələrdə nəfəs darlığı davamlı ola bilər. Öskürək ilə birlikdə astmanın formaları da var. Xüsusən də gecələr gələn və xəstəni yuxudan oyandıran öskürək və güclə gələn öskürək olduqda astma ehtimalı nəzərə alınmalıdır.
Ağciyər xəstəlikləri arasında astma tez-tez hücumlar şəklində irəliləyir. Hücumlarda adətən tətiyi çəkən bir faktor var və əksər xəstələrdə bu alerjen maddədir. Bundan əlavə, infeksiyalardan sonra astma tutmaları tez-tez olur. Astma tutması zamanı tənəffüs yollarında iltihab artır və tənəffüs yollarını daraldır. Tənəffüs yollarında bəlğəm əmələ gətirən hüceyrələrin ifrazı artır və bəlğəm tıxacları əmələ gələrək tənəffüs yollarını bağlayır. Bunun ardınca tənəffüs yollarının ətrafındakı əzələ liflərinin büzülməsi, mövcud daralmanı daha da artırır.
Astma əsasən genetik bir xəstəlikdir. Yaxın ailə çevrəsində astma xəstəsi olan insanlarda astma inkişaf ehtimalı daha yüksəkdir. Astma tamamilə müalicə edilə bilməz, lakin həkimin xəstə və yaxınları ilə yaxşı əməkdaşlığı xəstəliyə tam nəzarəti təmin edə bilər. Nəzarət olunan astma dedikdə nə nəzərdə tutulur; həftədə iki və ya daha az simptomların olması, həftədə iki və ya daha az yüngülləşdirici dərmanların istifadə edilməsi, yaxşı ağciyər funksiyası testinin nəticələrinin (PEF və ya FEV) olması, gecə və ya səhər tezdən oyanmaması, idman, iş və ya fiziki fəaliyyətdə məhdudiyyətlərin olmaması məktəb.
Ağciyər xəstəlikləri arasında daha çox yayılmış xəstəlik KOAH-dır. “Xroniki bronxit”, “xroniki bronxit” kimi tanınan KOAH, ağciyərlərdə tənəffüs yollarının daralması səbəbindən tənəffüs zamanı hava axınının məhdudlaşdırılması ilə xarakterizə olunur. Ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, nəfəs darlığına səbəb olacaq qədər ağciyərlərə daxil olan və çıxan havanı məhdudlaşdırmasıdır. Digər Ağciyər Xəstəliklərində olduğu kimi, KOAH da tənəffüs yollarının şikayətləri ilə özünü göstərir. Xəstədə ən çox görülən şikayətlər bunlardır:
• Öskürək
• Bəlğəmin çıxarılması
• Qan tüpürmək
• Nəfəs darlığı
• Qanın oksigenlə doyma səviyyəsinin azalması
• Ürək çatışmazlığı səbəbindən ayaqlarda şişlik
• Sinə tıxanıqlığı
• Xırıltı
Ağır ağciyər xəstəlikləri, o cümlədən KOAH olan xəstələrdə tənəffüs çatışmazlığı zamanı oksigen terapiyası tətbiq edilir. Ağır KOAH xəstələri gündə ən azı 15 saat davamlı olaraq oksigen istifadə etməlidirlər. Uzunmüddətli oksigen terapiyası üçün “oksigen konsentratorları” adlanan kiçik komodin ölçüsündə cihazlar istifadə olunur. Bu cihaz özü otaq havasından oksigen çıxarır. Xəstələr də bəzi əlavə tədbirlər görməlidirlər;
• Yüngül məşq edilməlidir. Daimi oturmaq əzələləri zəiflədir, nəfəs darlığını artırır.
• Soyuq və hava çirkliliyinin çox olduğu saatlarda çölə çıxmamalısınız.
• Tez-tez fasilələrlə az miqdarda yemək vərdişi qazanılmalıdır.
• Qidalar daha çox sulu qidalardan ibarət olmalıdır. Qatı və ağır yeməklər nəfəs darlığını artırır.
• Həzmsizlik və qaz şikayətlərinə səbəb ola biləcək qidalardan uzaq durmaq lazımdır.
• Bol maye qəbul edilməlidir.
• Artıq çəkisi olan xəstələrin şikayətləri bu qədər artacaq. Çəki nəzarəti təmin edilməlidir.
• Qrip peyvəndi hər il payızda aparılmalıdır. Qriplə xəstəlik pisləşir, şikayətlər güclənir və adətən xəstəxanaya yerləşdirilir.
