Astma bəzi faktorlara görə ağciyərlərdə tənəffüs yollarının divarlarının şişməsi və beləliklə də bu tənəffüs yollarının daralması ilə xarakterizə edilən bir xəstəlikdir. Astmanın irsi və ətraf mühit amillərinin qarışığından qaynaqlandığı düşünülür.
Ağciyərlərin içərisində elastik toxumalardan ibarət olan və ağac kimi budaqlanan tənəffüs yolları var. Tənəffüs yolları əzələ zolaqları ilə əhatə olunmuşdur. Bu tənəffüs yolları ağciyərdən keçərkən bölünərək daralır.
Ucdakı ən kiçik tənəffüs yolları kiçik balona bənzər hava kisəciklərinin (alveolalar) çoxluqları ilə bitir. Bu qruplar qan damarları ilə əhatə olunmuşdur. Nəfəs aldığınız zaman hava ağciyərlərə daxil olur. Hava kisələrinə çatana qədər tənəffüs yollarından keçir.
Nəfəs aldığımız zaman hava tənəffüs yollarından və ağciyərlərdən çıxır. Tənəffüs yolları aldığımız nəfəsdə hissəcikləri tutan selik əmələ gətirir. Normalda mucus ağciyərlərdən tənəffüs yollarında kiçik tüklər (kirpiklər) tərəfindən xaric edilir.
Astma zamanı bu tənəffüs yollarının divarları qalınlaşır, ətrafdakı əzələlər yığılır və həddindən artıq selik əmələ gəlir, bu da insanın nəfəs almasını çətinləşdirir.
Simptomlar
Astmanın ümumi simptomları oyun zamanı, gecə və ya gülərkən baş verə bilən tez-tez öskürəkdir. Öskürək mövcud olan yeganə simptom ola bilər və ya aşağıdakı şərtlərlə müşayiət oluna bilər:
- Nəfəs darlığı, hava aclığı
- Nəfəs alarkən fit və ya hırıltı
- İstirahətdə sürətli nəfəs
- Sinə sıxılması və ya sinə ağrısı kimi şikayətlər ağrıdır
- Nəfəs alma zamanı qabırğalar arasında çəkilmə
- Oyun zamanı daha az enerji
- Zəiflik və ya yorğunluq hissi
Astma xəstəsi olan uşaqların hamısında eyni simptomlar ola bilməz və bütün öskürək astmadan qaynaqlana bilməz.
Nəzərə almaq lazımdır ki, yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları və aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları da uşaqlarda astmaya bənzər simptomların səbəbləri arasında ola bilər.
Diaqnostik üsullar
Körpələrdə və uşaqlarda astmanın diaqnozu çox vaxt çətindir. Bununla belə, uşaqlarda xəstəlik tez-tez uşağın tibbi tarixi, simptomları və fiziki müayinəsi əsasında diaqnoz edilə bilər.
Tibbi tarix götürərkən, həkiminiz tənəffüs problemləri, ailədə astma, allergiya, ekzema kimi dəri xəstəlikləri və ya uşağınızın ola biləcəyi digər ağciyər xəstəlikləri barədə soruşa bilər.
Uşağınızın simptomlarını (öskürək, hırıltı, nəfəs darlığı, sinə ağrısı və ya sıxılma), bu simptomların nə vaxt və nə qədər tez-tez baş verdiyini ətraflı təsvir etməyiniz vacibdir.
Fiziki müayinə
Fiziki müayinə zamanı həkim uşağınızın ürəyini və ağciyərlərini dinləyəcək.
Testlər
Astma diaqnozunda ən çox istifadə edilən testlər ağciyərlərdəki hava miqdarını və nəfəsdəki havanın həcmini ölçən ağciyər funksiyası testləri olsa da, bəzi xəstələrdə döş qəfəsinin rentgenoqrafiyasının da diaqnozda rolu var.
5 yaşından kiçik uşaqlarda ağciyər funksiyası testləri aparıla bilməz, buna görə də həkiminiz diaqnoz qoymaq üçün tibbi tarix, simptomlar və müayinə nəticələrindən istifadə edə bilər.
Xüsusi astma tetikleyicilerini müəyyən etməyə kömək etmək üçün digər testlər də sifariş edilə bilər. Bu testlər dəri prick testi, qan testləri, ekshalasiya edilmiş azot oksidi (eNO) testi və radioloji müayinələr kimi üsullardır.
Müalicə üsulları
Uşağınızın tibbi tarixinə və astmasının şiddətinə əsaslanaraq, həkiminiz müalicə planı hazırlayacaq.
Müalicə planı uşağınızın astma dərmanlarını nə vaxt və necə istifadə etməli olduğunu, astması pisləşdikdə nə etməli olduğunu və uşağınızın nə vaxt təcili yardıma ehtiyacı ola biləcəyini və belə hallarda nə etməli olduğunuzu izah edir.
Bundan əlavə, astma hücumunu tətikləyən amilləri müəyyən etməyə kömək edir.
