Ağız qoxusu sosial problemlərə səbəb olan narahatedici bir vəziyyətdir. Badamcıq daşı və ya “magma” ağız qoxusunun səbəblərindəndir. Badamcıqların içərisində kript deyilən yarıq şəklində boşluqlar mövcuddur. Bu boşluqlara zaman-zaman ölü hüceyrə artıqları və yemək qırıntıları yığılır. Badamcıqların üzərində ağ-pis iyli badamcıq daşları əmələ gəlir.
Badamcıq daşlarının əlamətləri:
- Badamcıq daşları əsasən ağız iyindən başqa əlamət vermir.
- Nadir hallarda udqunma sırasında ağrıya səbəb olur.
- Çox böyük olduqda badamcıq absesi ya da badamcığın digər xəstəlikləri ilə qarışdırılır.
- Badamcıq daşı temperatur , halsızlıq, əzələ ağrıları kimi hallara səbəb olmur.
Bu halla bağlı hər hansı bir simptom yoxdursa müalicə lazım deyil. Badamcıq daşı badamcığın üzərindən çıxarıla bilir.
Lazer müalicəsi
Yerli anesteziya altında aparılan bu üsulda karbondioksid lazer istifadə olunaraq kript çuxurlarının kənarları, çuxur bölgələr əridilərək düz hala gətirilir ( cryptolysis ). Bu halda badamcıqlar üzərində yemək qalıqlarını və bakterial infeksiyaların yığılması olmur. Digər üsullarla effekt alınmadıqda badamcıq daşları olan xəstələrdə badamcıq əməliyyatı aparılır.
Sağlam ağız gigiyenası
Ağzımızdakı istilik və nəm bakteriyaların asanlıqla çoxalması üçün ideal bir mühit təmin edir. Ağzımızda təxminən 500 müxtəlif növ bakteriya yaşayır. Bunların bir çoxu pis qoxuya səbəb olan maddələr istehsal edir. Onlar əsasən dilin, badamcıqların, dişlərin və diş ətlərinin səthində yaşayırlar. Onlar üzvi maddələri uçucu qazlara çevirir.
Ağız boşluğunun gigiyenası, qida qalıqları və diş lövhələri nəticədə diş və diş əti xəstəliklərinə səbəb olur ki, bu da ağız kokusuna səbəb olur. Müalicə olunmayan diş çürüməsi və onların yaratdığı boşluqlar qida qalıqları üçün mühit yaradır və orada bakteriyalar çox tez çoxalır.
Dilin səthindəki çuxurlu-kömbək quruluş (dil papillaları) və badamcıqların səthindəki kript adlanan çuxurlar bakteriyaların yerləşməsi və çoxalması üçün əlverişli mühitdir və qida qalıqları burada bakteriyalar tərəfindən parçalanır. Yaranan kükürd ağız qoxusuna səbəb olur.
Antibakterial xüsusiyyətlərə malik olan tüpürcəyin ağız gigiyenamızın qorunmasında da çox əhəmiyyətli yeri var. Tüpürcək ifrazının azalmasına səbəb olur; Antidepresan dərmanlar, təzyiq dərmanları, tüpürcək vəzi xəstəlikləri, otoimmün xəstəliklər (Revmatoid Artrit, Sjögren sindromu, Sistemik Lupus Eritematoz, Skleroderma), diabet də ağız qoxusuna səbəb ola bilər.
Ağız qoxusu (Halitosis) 8% nisbətində ağız xaricindən yaranır. Burun və sinuslar ən əhəmiyyətli səbəblər arasındadır. Xroniki sinüzit və poliplərə bağlı postnazal damcılar, burun və ya ağciyərlərdə yad cisimlər, sətəlcəm və bronxit kimi aşağı tənəffüs yolları infeksiyaları, qastrit, laktoza dözümsüzlüyü, reflü və pankreas pozğunluqları da ağız kokusuna səbəb ola bilər.
Ağız qoxusunun səbəbi başa düşülərsə, müalicə edilə bilər. Buna görə də ağız qoxusunun mənbəyini tapmaq çox vacibdir.
Ağız boşluğundan yaranan halitozda – farenks,
- Diş və diş əti müalicəsi ilk addımdır. Dişlərinizi mütəmadi olaraq fırçalamaq, diş ipindən istifadə etmək və dişlər arasındakı boşluqları təmiz saxlamaq çox vacibdir.
- Ağız gigiyenası ağız qoxusuna nəzarət etmək üçün vacibdir. Antiseptik ağız qarqaraları faydalıdır; Lakin ağız florasını pozduğu üçün uzun müddət istifadə edilməməlidir.
- Dilin səthi dili qıcıqlandırmadan fırçalana bilər. Aparılan araşdırma göstərib ki, dili düzgün təmizləmək ağız qoxusunu 40% azaldır.
- Badamcıqlar heç vaxt diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Başqa bir səbəbi tapılmayan xəstələrdə ağız qoxusunun (halitoz) tonzillektomiya ilə müalicəsində müvəffəqiyyət nisbəti 80-100% olaraq bildirilmişdir. Badamcıqların səthindəki kript adlanan çuxurların çıxarılması (badamcıqların küçültülməsi əməliyyatları) ağız kokusu müalicəsində də təsirlidir.
Ağız qoxusunda badamcıqların rolu nədir?
Badamcıqların səthindəki çuxurlar (böyüdülmüş kriptlər) həm bakteriyaların asanlıqla böyüməsi üçün ideal bir mühit, həm də qidanın yığıldığı anbar yerləridir. Yenə dil kökündəki kələ-kötür quruluş (dil kökü papillaları) və dil kökünün badamcıqları da qida qalıqlarının qaldığı bakteriya məskunlaşma yerləridir.
Dili fırçalamaq bu baxımdan kömək edir, lakin dilin kökünə çatmaq asan deyil. Eyni şəkildə, badamcıqların səthindəki çuxurların təmizlənməsi həmişə xəstənin edə biləcəyi asan bir prosedur deyil. Lakin biz dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, bəzi xəstələr öz üsulları ilə badamcıq çuxurlarını (kriptalarını) təmizləyib oradan badamcıq daşlarını, yığılmış iltihabi materialları çıxarırlar.
LOR mütəxəssisinin ağız qoxusu ilə bağlı tövsiyə edə biləcəyi əməliyyatlar
- Badamcıqların çıxarılması (tonzillektomiya). Ağız qoxusunun (halitoz) tonzillektomiya ilə müalicəsində müvəffəqiyyət nisbəti ağız qoxusunu izah etmək üçün başqa səbəb tapılmayan xəstələrdə 80-100% olaraq bildirilmişdir.
- Ədəbiyyatda badamcıqların səthində kript deyilən çuxurların çıxarılması (badamcıqların azaldılması əməliyyatları) ağız qoxusunun (halitoz) müalicəsində də çox təsirlidir.
- Ağız qoxusuna səbəb ola biləcək dil kökündəki badamcıqların böyüməsi (Halitosis) varsa, bu vəziyyətdə koblator və robotik cərrahiyyə ilə dil kökü tonzillektomiya (Lingual tonzillektomiya) əməliyyatları edilə bilər.
Xəstələrin ağızlarını tez-tez duzlu su ilə yaxalamaq və qarqara etməklə pendir kimi yumşaq badamcıq daşlarını azalda biləcəklərini izah edən Dr. Jalə Eyvazova bildirib ki, xəstələrdə tez-tez tonzillit və badamcıq daşları inkişaf edir, əgər onlar boğaz ağrısı, öskürək və ya udma çətinliyi varsa, xəstənin badamcıqlarını çıxarmaq lazımdır: “Ağız gigiyenasına diqqət yetirməklə, hər yeməkdən sonra duzlu su ilə qarqara etməklə, gündə ən azı iki dəfə dişləri fırçalamaqla badamcıq daşlarının qarşısını almaq olar”.
